Op de beursvloer van Pumps & Valves Rotterdam vormde de Processing Ronde Tafel een treffende afspiegeling van de huidige staat van de procesindustrie: volop in beweging, vol transities, maar met een opmerkelijk nuchtere ondertoon.
Gespreksleider Christien Nuboer (freelance hoofdredacteur PompNL) sprak met twee ervaringsdeskundigen over de balans tussen kennis, praktijk en technologie: Arthur Scheffer, oprichter van Adsensys, en Gerrit-Jan Oosterhuis, zelfstandig procesingenieur in de voedingsmiddelenindustrie.
Twee transities, één kenniskloof
Volgens Oosterhuis staan twee bewegingen centraal in de voedingsmiddelenindustrie: de eiwittransitie en de energietransitie. “De eiwittransitie trekt veel nieuwe spelers aan, vaak jonge bedrijven met innovatieve ideeën, maar minder proceservaring,” aldus Oosterhuis. “Dat creëert een kenniskloof, maar ook kansen voor technici die hun knowhow kunnen vertalen naar deze nieuwe generatie producenten.”
In hygiënisch ontwerp en SIP-reiniging (sterilisatie-in-proces) ligt bovendien nog veel winst. Hergebruik van loog en water, warmteterugwinning en beter afgestemde spoelregimes leveren forse besparingen op in water-, chemicaliën- en energieverbruik.
Scheffer herkent de dynamiek vanuit de waterstoftechnologie. Zijn bedrijf Adsensys, ooit gestart in instrumentatie, schakelde vier jaar geleden volledig over op waterstofoplossingen. “De sector is nog jong, met veel pilotprojecten en fieldlabs. Bedrijven willen data en zekerheid voordat ze investeren, maar de test- en demonstratiefaciliteiten zijn nog versnipperd. Een toegankelijke ‘proefstraat’ ontbreekt vaak nog.”
Data: sleutel én valkuil
Zowel in food als in energie is data onmisbaar geworden. Maar waar Scheffer het ziet als ruggengraat van slimme aansturing gebaseerd op weersvoorspellingen, prijssignalen en netcongestie waarschuwt Oosterhuis voor de keerzijde: “Er is een risico dat technologen data-engineers worden en het gevoel voor het fysieke proces verliezen. Metingen van geleidbaarheid of flow zeggen pas iets als je begrijpt hoe een mix-proof afsluiter werkt.”
De kern: data krijgt pas waarde als je begrijpt hoe en waar die wordt gegenereerd.
Veilig koppelen en slim combineren
Een actueel vraagstuk in energie-intensieve processen is de koppeling van energieopslag, elektrolyse en procesvoering. Adsensys test in Rotterdam met systemen waarin waterstofproductie wordt verbonden aan batterijcapaciteit. “We benutten overschotten optimaal: omzetten, opslaan of terugleveren. Maar de sleutel is veiligheid,” zegt Scheffer. “Door subsystemen te scheiden en te werken met niet-explosieve buffers, blijft het geheel beheersbaar en schaalbaar.”
In de voedingsindustrie vertaalt verduurzaming zich vooral in elektrificatie. Warmtepompen leveren temperaturen tot 90°C vaak genoeg voor pasteurisatieprocessen terwijl water- en warmte-terugwinning in CIP/SIP-ketens de efficiency verder verhoogt. “Nieuwe fabrieken kun je gasloos ontwerpen,” zegt Oosterhuis. “Maar in bestaande installaties vraagt dat om creativiteit en gefaseerde verbouwingen.”
Netcongestie en routekeuzes
Toch is elektrificatie niet overal haalbaar. Netcongestie dwingt bedrijven tot hybride strategieën. Scheffer noemt het voorbeeld van een rotatiegietbedrijf dat experimenteert met waterstofbijmenging in gasovens: “Het eindproduct blijft gelijkwaardig, maar het bedrijf vergroot z’n handelingsvrijheid voor de toekomst.” Voor processen met extreem hoge temperaturen zoals glas of keramiek blijft waterstof voorlopig een noodzakelijke tussenoplossing.
Mens, vak en opleiding
Beide experts delen een zorg over het teruglopende technisch vakmanschap. “We hebben mensen nodig die de fabriek kunnen lezen,” zegt Oosterhuis. “Een technoloog moet weten hoe een pomp klinkt, hoe een klep sluit.” Scheffer vult aan: “We doneren geregeld apparatuur aan opleidingsfabrieken. Studenten moeten met hun handen en ogen leren niet alleen via een dashboard.”
Initiatieven als fieldlabs en demo-fabrieken brengen onderwijs, technologie en industrie dichter bij elkaar. Nieuwsgierigheid, concluderen beiden, blijft het fundament onder iedere innovatie.
Van inzicht naar actie
De Ronde Tafel podcast sloot af met vier concrete adviezen voor de praktijk:
- Begin klein, leer snel. Start met low-risk pilots zoals warmtepompen, SIP-optimalisaties of waterstofbijmenging.
- Maak data bruikbaar. Koppel meetgegevens aan onderhoud en besluitvorming, niet alleen aan rapportages.
- Integreer gefaseerd. Combineer batterij, elektrolyse en warmte slim via digitale regie, maar houd subsystemen veilig gescheiden.
- Investeer in mensen. Breng technici letterlijk de fabriek in: daar ontstaat begrip en innovatie.